Historishe begraafplaats: welk beleid bij gebrek aan nog uit te geven graven?

VRAAG

Sinds 2015 is het weer mogelijk om graven uit te geven op onze oude, historische begraafplaats. Het bestuur legt de LOB – als kenner van regels en gebruiken op historische begraafplaatsen – graag een vraag voorleggen:

Op dit moment is ons beleid dat wij alleen graven uitgeven waar geen monument op staat of op plaatsen die het historische monumentale karakter van de begraafplaats niet aantasten. De graven die aan dit criteria voldoen, raken op. Tijd voor nieuw beleid. We hebben bij ons weten drie knoppen om aan te draaien:

1. bomen rooien om graven conform bovenstaand criterium uit te geven
2. personen die een graf adopteren het recht geven om er een urnengrafrecht op te vestigen (let wel: geen graf voor een ‘gewone’ kist dus)
3. graven uitgeven waarvan het monument zwaar beschadigd is

Zijn er meer opties die wij niet zien en die wij in onze overwegingen mee kunnen nemen?

ANTWOORD

U schrijft dat u alleen graven uitgeeft op locaties die het historisch karakter van de begraafplaats niet aantasten. Dat is een goede manier om het karakter van de begraafplaats te behouden. Wanneer zulke graflocaties ‘op’ raken, is het tijd om te bezien welke mogelijkheden er zijn om toch graven opnieuw in gebruik te nemen.

Bomen rooien om grafruimte te creëren is niet de eerste mogelijkheid waar ik aan zou denken, tenzij het bomen betreft die gebreken vertonen en toch op de nominatie staan om verwijderd te worden. Bomen weghalen geeft direct een andere sfeer en beleving op en van de begraafplaats. Het advies is hier heel terughoudend mee zijn.

Reguliere graven uitgeven als urnengraf wanneer een dergelijk graf dicht bij een boom gelegen is, is wel een goede keuze. Er zal nauwelijks schade aan het wortelgestel optreden wanneer er asbussen of urnenkeldertjes geplaatst worden. De onderliggende stoffelijke resten in het graf kunnen – ook bij een nieuwe uitgifte als urnengraf – in het graf blijven. Een ondergrondse ruiming is niet vereist. Wanneer dit gecombineerd kan worden met de adoptie van een bestaand, beeldbepalend, monument kan er zeker sprake zijn van behoud van het karakter van de begraafplaats én uitbreiding van dienstverlening.

Graven waarvan het grafmonument (erg) vervallen is, moeten altijd op extra aandacht van het bestuur rekenen. De Wet op de lijkbezorging geeft in artikel 28 aan hoe een begraafplaats om dient te gaan met de aanschrijving van de rechthebbende om hem tot onderhoud van het monument te manen. Wanneer onderhoud vervolgens niet uitgevoerd wordt, kan dat een reden zijn om grafrecht te laten vervallen. In die situatie kan een graf vervolgens na ruiming opnieuw in gebruik genomen worden.

Een onderbelicht punt bij veel begraafplaatsen is de actualiteit van de grafadministratie. Heeft u op elk graf een rechthebbende, zijn de NAW-gegeven van de rechthebbenden actueel en zijn voor alle graven de grafrechten voldaan? Bij veel begraafplaatsen is er ‘winst’ te behalen om hier een actualiseringsslag mee te maken. Dat is mijn belangrijkste advies, maak de grafadministratie actueel. Dat is een klus die een aantal jaren kan duren, maar vaak blijkt dat een rechthebbende al jaren geleden overleden is en dat er nooit een overschrijving van grafrecht heeft plaatsgevonden. Op grond van bepalingen uit huidige en eerdere reglementen kan dat een reden zijn om grafrecht te laten vervallen. Hierdoor komen er weer graven vrij voor nieuwe uitgifte. Dat kan ook het geval zijn wanneer grafrecht al (jaren geleden) afgelopen zijn en er heeft geen verlenging plaatsgevonden. Plaats oproepen bij de graven waarvan de gegevens van de rechthebbende niet meer actueel zijn. Plaats de oproepen niet alleen bij de graven, maar ook op de website en wellicht is het mogelijk om hiervoor ook het kerkblad te gebruiken. Hoe meer bekendheid u aan de oproep geeft, hoe groter de kans op response.

Van elke begraafplaats waarmee de LOB contact heeft en die een dergelijke administratieve inhaalslag gemaakt heeft of hier nog mee bezig is, vernemen we dat er graven vervallen verklaard kunnen worden of al vervallen waren, maar er bleek nog een monument op een graf te staan dat al (veel) eerder verwijderd kon worden. Wellicht levert een dergelijke actie op uw begraafplaats ook graven op die weer vrij kunnen komen voor een nieuwe uitgifte.

Wanneer het karakter van de begraafplaats behouden moet blijven, zijn bovengenoemde acties eigenlijk de enige acties die uit te voeren zijn om vrije graven te creëren. Beplanting, zeker bomen, verwijderen is een stap waarmee je erg voorzichtig moet omgaan, omdat de impact daarvan snel erg groot is en een resultaat kan geven dat haaks staat op hetgeen de bedoeling was.

Igle Weidenaar
20 november 2024