Elke begraafplaats een bloemenweide

Het kan overal, een bloemenweide aanleggen. Op een leeg veld, op een strook of – en welke begraafplaats heeft die nu niet? – op enkele lege graven. Het is niet moeilijk – lukt het niet meteen, dan probeer je het het jaar erna opnieuw –, is weinig werk en iedereen wordt er vrolijk van.

In juni post Ilse Schalks van de gemeente Rotterdam een collage van vier foto’s op Instagram van de pluktuin op begraafplaats Hofwijk. Enkele maanden nadat het veld is ingezaaid ziet het er prachtig uit, schrijft ze. Er worden ‘troostbloemen’ geplukt en bezoekers zitten er graag op een bankje ‘om te genieten van alles wat er groeit en vliegt’.

We bellen met Mike de Zwaan, teamleider begraven en cremeren, om hier meer over te horen. Enthousiast neemt hij de telefoon op: “Een heel hartelijke groet vanaf de mooiste begraafplaats van Rotterdam.” De foto’s van de bloemenweide die hij vooraf stuurde, tonen dat overtuigend aan. “We zijn zo blij dat we dit hebben gedaan. Het is schitterend geworden en al die insecten die er vliegen, het is echt een aanwinst. En weinig werk.”

Hij vertelt dat het grasveld, van circa 2.500 vierkante meter, ooit een strooiweide is geweest. “Lang geleden.” Het idee er een bloemenweide van te maken ontstond na een eerste experiment op een geruimd vak. “Dat bedekten we met aarde, strooiden er een bloemenzaadmengsel op en keken wat er gebeurde. Het werkte, er kwamen volop bloemen. Vervolgens besloten we hetzelfde met dat oude strooiveld te gaan doen, maar daar hebben we de grond vooraf wel verschraald. Dat wil zeggen: we hebben de grasmat laten frezen, er een laag zand van 20 cm opgelegd, het nog eens gefreesd, waarbij aarde en zand zich vermengden. Vervolgens is er een wandelpad ingezaaid met gras dat we kort houden. En de rest van het veld is met drie verschillende bloemenmengsels ingezaaid, dat speciaal voor ons is samengesteld door een daarin gespecialiseerd bedrijf. Dat is in maart gebeurd. Eerst viel de bloei wat tegen, maar dat had alles met het erg droge voorjaar te maken. We hebben gesproeid en sinds begin juni staat alles in volle bloei. Als het goed is blijft dat zo tot de vorst, met wisselende bloemen in de diverse jaargetijden. Er is verder geen onderhoud aan, het enige wat we doen is het niet ingezaaide maar spontaan groeiende koolzaad eruit trekken, want dat gaat anders overheersen. Dat is een kwestie van een keer in de maand met een aantal mensen een uurtje of twee koolzaad trekken.”

“Iedereen is enthousiast,” zegt De Zwaan. “Bezoekers, collega’s. Mensen mogen bloemen plukken en dat doen ze ook volop.”

En in de winter? En volgend jaar? “Het bedrijf had aangeraden in het voorjaar opnieuw in te zaaien, maar wij gaan het toch anders doen. Het is een pilot. Dat oude vak hebben we afgelopen november gemaaid, twee weken laten liggen en toen handmatig opgeschept en afgevoerd. En dat vak staat ook dit jaar weer in bloei. Dat willen we dus ook proberen met de bloemenweide c.q. pluktuin. Wil dat niet lukken, dan kunnen we altijd alsnog een nieuw mengsel inzaaien.”

Inheemse bloemen
In Rotterdam is de bloemenweide tevens pluktuin. In Varsseveld kan er tussen de bloemen begraven worden. Op begraaf- en gedenkpark Rentinkkamp is dit voorjaar een bloemenweide aangelegd waar natuurlijk begraven mogelijk is. Beheerder Wim Lammers: “Het zit tussen traditioneel begraven en natuurbegraven in. Voor mensen die er bewust voor kiezen om tussen de bloemen te liggen. Er is een eenjarig inheems bloemenmengsel ingezaaid en dat doen we elk jaar opnieuw. Bij het graf mag alleen een sokkel van 30 x 30 cm en 1 meter hoog. Er is geen eeuwigdurend grafrecht, maar wel gegarandeerd elk jaren bloemen.” Inmiddels is de eerste overledene er begraven.

Ook in de gemeente Altena willen ze op termijn begraven in de bloemenweiden. “We hebben een enquête hierover gehouden en de bewoners reageren positief,” vertelt Bas de Witt, tot voor kort beheerder van de begraafplaatsen. In voorjaar 2021 zijn op drie begraafplaatsen in de gemeente gazons omgevormd tot bloemenweiden, op dezelfde manier zoals in Rotterdam is gebeurd. Bij alle drie ging het om eerdere, nieuw aangelegde velden, die tot dan toe leeg waren. Hoewel het bij de ene begraafplaats beter is gelukt dan bij de andere, noemt De Witt het een succes. “Er is bewust gekozen voor een kruidenmengsel in plaats van een bloemenmengsel. Dat is iets minder uitbundig, de kleuren zijn ingetogener. Maar nog steeds gaat het om 36 verschillende soorten bloemen. Het is alleen jammer dat het in augustus al is uitgebloeid. De volgende keer gaan we het daarom anders doen. Een mix van kruiden- én bloemenmengsels inzaaien, zodat we bloemen hebben tot ver in de herfst. Het experiment wordt zo goed als zeker uitgebreid naar andere begraafplaatsen in de gemeente.”

In Altena worden de bloemenweiden niet in november gemaaid, maar in februari. “Het kan allebei, maar als je het in februari doet, bied je in de winter nog beschutting aan egels en insecten.” Want, zo blijkt: in de gemeente Altena staat biodiversiteit inmiddels hoog in het vaandel. “Een leerling van de opleiding Curio in Breda heeft voor de begraafplaats in Genderen een groenplan gemaakt met vaste planten die bloeien van april tot december. De dorpsraad heeft erover meegepraat en de mensen zijn heel enthousiast.”

De inmiddels afgestudeerde Curio-leerling komt in oktober in vaste dienst van de gemeente en zal zich dan ook gaan bezighouden met de (nieuwe) bloemenweiden.

De pluktuin in Rotterdam