Dag, week of maand van de begraafplaats
Begraafplaatsen zouden zich meer en vaker moeten presenteren aan het publiek, bijvoorbeeld via open dagen. In Amsterdam is het initiatief genomen tot een Week van de begraafplaatsen. Dat de rest van Nederland maar moge volgen, betoogt Leon Bok.
Voor veel lezers van De Begraafplaats is het elke dag een dag van de begraafplaats. Hun werk staat immers in het teken van begraafplaatsen, maar dat geldt niet voor iedereen. Sterker nog, veel mensen zullen liever niets met begraafplaatsen te maken willen hebben. Voor nieuwsgierigen zijn er genoeg open dagen, openingen, vieringen van verbouwingen of uitbreidingen of andere festiviteiten op begraafplaatsen. Op jubilea van begraafplaatsen komen veel mensen af. Die dagen worden georganiseerd om het publiek te laten zien wat er allemaal op begraafplaatsen gebeurt en die dagen zijn dan ook alleen op die ene begraafplaats gericht en op het aspect van lijkbezorging.
Minder vaak worden begraafplaatsen opengesteld voor een cultuurhistorische reden. En nog minder vaak komt het voor dat op één dag meerdere begraafplaatsen tegelijk in de schijnwerpers staan. In zo’n geval moet er heel wat meer georganiseerd worden en er moet ook een thema of een zekere noodzaak zijn. Her en der in Nederland is zoiets al wel eens gedaan. In 1999 zette Leeuwarden tijdens Open Monumentendag alle begraafplaatsen, kerken en kerkhoven in de schijnwerpers. Ook elders was de Open Monumentendag vaak de aanleiding voor een begraafplaatsdag. Op dat soort dagen blijken begraafplaatsen plots minder eng en verliezen ze wat van hun lading.
Dag van alles…
In Nederland worden we elk jaar geconfronteerd met speciale dagen of weken. Kijken we alleen naar evenementen met een relatie met begraafplaatsen dan komen we op de dag van het park, boomfeestdag, dag van de openbare ruimte, de week van de geschiedenis en natuurlijk ‘Allerzielen allicht’. Dan vergeet ik nog bijna de dodenherdenking, waarbij jaarlijks veel begraafplaatsen betrokken zijn. Er zijn dus al heel wat dagen waar je als begraafplaats wat mee kunt doen, naast de eigen ‘dagen’.
Dan is er in Europees verband sinds enkele jaren het initiatief van de Association of Significant Cemeteries in Europe (ASCE). Het ASCE is een Europees netwerk dat begraafplaatsen wil promoten als een onderdeel van het Werelderfgoed en het bewustzijn wil bevorderen ten aanzien van het belang van betekenisvolle begraafplaatsen. Inmiddels worden zo’n 130 begraafplaatsen uit meer dan twintig landen als betekenisvol gezien. Daaronder slechts twee begraafplaatsen in Nederland, Westerveld in Driehuis en Moscowa in Arnhem. Het ASCE organiseert jaarlijks een zogenaamde Week of discovering European Cemeteries, dit jaar is die week net geweest, tussen 24 mei en 1 juni. In België, waar drie begraafplaatsen aangesloten zijn bij de ASCE, noemt men die dagen eenvoudigweg de Europese Week van de Begraafplaatsen. De organisatie daar ligt in handen van de twee funeraire verenigingen Epitaaf vzw en vzw Grafzerkje. (Vzw staat voor Vereniging zonder winstoogmerk.) In 2012 namen een dertigtal steden op één of andere manier deel aan dit evenement. Daarbij ging het in sommige steden om meer dan één begraafplaats. Er werden uiteenlopende activiteiten georganiseerd, zoals rondleidingen en fietstochten, tentoonstellingen, lezingen en performances over funeraire onderwerpen en zelfs een toneelvoorstelling.
In Nederland worden in deze internationale week alleen evenementen georganiseerd op Westerveld. Maar is het niet een idee om dit breder te trekken? Want het eerste wat in België opvalt, is dat daar ook begraafplaatsen meedoen die niet bij de ASCE zijn aangesloten. De twee funeraire verenigingen die daar de boel organiseren, kijken dus verder en mikken vooral op een brede cultuurhistorische bekendheid van begraafplaatsen. Hoe zou zoiets in Nederland opgepakt kunnen worden? Beter nog: zou zoiets zin hebben in Nederland?
