Dieren en natuur

Van lokaal naar regionaal  ~ Dankzij natuur en dieren

De gemeente Voorschoten heeft Gedenkpark Rosenburgh uitgebreid met een natuurbegraafplaats en een dierenbegraafplaats. Het optimisme over de toekomst is groot. “De inkomsten zullen de komende jaren aanzienlijk toenemen.”

‘Door een afname van het aantal begravingen is de exploitatie van begraafplaats Rosenburgh verre van kostendekkend,’ zo staat te lezen in het raadsvoorstel ‘Toekomstig begraven’ van de gemeente Voorschoten dat dit voorjaar verscheen. Het aantal begravingen plus bij- en urnbijzettingen is in de loop der jaren gehalveerd tot circa negentig nu. Er moest iets gebeuren vond de gemeente, maar, zo klinkt het resoluut: ‘Bezuinigingen zijn geen optie, omdat deze leiden tot kwaliteitsverlies van de dienstverlening en de uitstraling van de begraafplaats, met naar verwachting minder begrafenissen.’ Het raadsvoorstel noemt ‘twee mogelijke aanpassingen: het uitbreiden van het dienstenaanbod en het vaststellen van meer marktconforme tarieven voor de diensten.’ Beide is gebeurd, ik begeef mij op een warme, maar grijze herfstdag naar Voorschoten om de uitbreiding van het dienstenpakket te bekijken: de nieuwe dierenbegraafplaats en de nieuwe natuurbegraafplaats.

Vanaf het station gaat er een wandelpad richting de begraafplaats, het laatste deel van dit pad is groen, mooi en landelijk. De begraafplaats ligt op het oude landgoed Rosenburgh, dat nu als park fungeert en waar ook een kinderboerderij en een theehuis te vinden zijn, het oude landhuis is er niet meer. Het park is geheel omringd met water, er zijn wandelpaden en visplaatsen, de begraafplaats wordt aan het oog onttrokken door hoge heggen. De begraafplaats is ingedeeld in hofjes omringd door (iets lagere) heggen. In de jaren zestig aula (de begraafplaats ging in 1963 open) wachten drie beheerders mij op: beheerder Richard Ridderhof, senior beheerder groen Arnoud van der Plas en groenbeheerder Marinus Ponse, tevens de projectleider van de recentelijke ‘vernieuwing’ van de begraafplaats.

Huisdieren
De drie vertellen dat de plannen tot stand zijn gekomen in samenwerking met Van Oort & Ros-Partners bij Ontwikkeling. Wim van Oorts ideeën zijn herkenbaar, om te beginnen in de naamsverandering: Rosenburgh is sinds kort geen begraafplaats meer, maar een gedenkpark. Ponse: “De functie verschuift ook steeds meer van een begraafplaats naar een gedenkpark.” En ten tweede in de aanleg van een ‘dierenbegraafplaats’. Van Oort heeft al vaker laten horen dat hij serieuze kansen ziet in het begraven van dieren om de inkomsten te verhogen, omdat je daarmee meegaat in een trend die al een tijd gaande is. Ponse: “Je ziet dat huisdieren voor veel mensen erg belangrijk zijn en steeds meer deel uitmaken van het gezin.” Er is vooraf dan ook geen onderzoek gedaan of er behoefte is aan een dierenbegraafplaats – Van der Plas: “er is slechts één dierenbegraafplaats in de buurt en daar wordt veel begraven” – of wat de Voorschoters ervan vinden dat deze een plek heeft gekregen op de gewone begraafplaats. Wel was er enig commentaar in de gemeenteraad. Van der Plas: “Zij wilden dat het dierenveld en de rest van de begraafplaats duidelijk van elkaar gescheiden zijn.” Dat is gebeurd. Het dierenveld ligt aan de rand van de begraafplaats, achter het parkeervak. Het is een lange strook met aan de ene kant heg en aan de andere kant hoge bomen. De graven worden op rij uitgegeven. Van der Plas: “Het is nu nog een stap te ver, maar het zou heel goed kunnen dat mens en dier hier over twintig jaar samen in één graf liggen.” Zo staat het ook in de Beleidsnotitie Dierenbegraafplaats Rosenburgh: ‘Er rekening mee houdend dat niet alle nabestaanden een dierengraf op de begraafplaats acceptabel vinden wordt in fase 1 gekozen voor een apart veld voor dieren alleen. Op een later moment kan alsnog gekozen worden voor een rij of veld waar dieren naast mensen begraven worden of graven waar mens en dier samen in begraven kunnen worden.’

De dierengraven zijn voor tien jaar en kunnen daarna telkens voor dezelfde termijn worden verlengd. Een klein dierengraf kost 500 euro plus 150 euro begraafkosten, een groot dierengraf 750 euro plus 250 euro begraafkosten. Ridderhof: “Een klein graf delven we met de hand, het is maar één diep, met een standaardbekisting van 1.50 meter.”

De tarievenlijst vermeldt verder dezelfde kosten en mogelijkheden als bij de mensengraven: administratiekosten, kosten voor onderhoud grafbedekking (op verzoek), toeslag voor begraven op zaterdag, en allerlei mogelijkheden zoals aulagebruik, gebruik koeling, gebruik geluidsinstallatie bij graf. Het heeft iets potsierlijks, maar het is voor de volledigheid. Ridderhof: “Het is voor ons ook allemaal nieuw natuurlijk. We gaan niet in driedelig grijs dieren begraven, zoals we bij begraven en bij urnbijzettingen doen, maar de aula kan in principe worden gebruikt.”

De aanleg van het dierenveld bracht weinig investeringskosten met zich mee, het lege veld was er al en hoefde nauwelijks te worden heringericht. Ridderhof: “De grootste investering was het inzaaien van een graspad.”

Natuur
De tweede uitbreiding van het dienstenpakket betreft de aanleg van een natuurbegraafplaats op meer dan één hectare grond op een leeg veld aan de rand van de begraafplaats. Er kan gekozen worden uit drie verschillende graven: natuurgraven (waar een onbehandelde boomschijf als grafbedekking mag), boomgraven (er is een keuze uit diverse bomen) en bloemgraven. Totaal 608 graven. Ook komt er een apart deel voor natuururnengraven.

Ridderhof: “Het was al extensief groen, want het was een bloemenweide. Er zijn twee kunstmatige heuvels opgehoogd en er is een pad aangelegd.” Ponse spreekt van een minimale investering, Van der Plas wil dat wat nuanceren: “Het gaat nog steeds om meerdere tienduizenden euro’s. Dat is geen bijzonder hoge investering, maar het is ook geen wisselgeld. Als je eenmaal bezig bent, ontdek je dat er meer dingen nodig zijn, zoals bijvoorbeeld een andere baar waarmee je over moeilijk toegankelijk terrein kan rijden.” Ponse: “Maar er zijn nu ook dingen gedaan die niet per se nodig waren voor het natuurbegraven, maar aan de hele begraafplaats ten goede komen. Je voegt niet alleen dingen toe, het is een algehele upgrade van de begraafplaats.” De buitenaula bijvoorbeeld, een sfeervolle plek in het groen met houten banken, krukken en een lessenaar opgebouwd uit een houtblok en diverse boomschijven.

Dit alles is de eerste fase. Ridderhof: “Het is de bedoeling Rosenburgh nog groener en aantrekkelijker te maken. Als er een vak vrijkomt, kunnen we daar een nieuw ontwerp voor maken en bijvoorbeeld een waterpartij aanleggen. Ook aan de heggen zal worden gewerkt. Op sommige plekken zullen ze worden weggehaald, omdat het daar onmogelijk is met machines te werken en graven met de hand moeten worden gesloten, en op andere plekken zullen er nieuwe hofjes worden aangebracht. De heggen horen bij de begraafplaats, want dat is het oorspronkelijke ontwerp.”

En de aula wordt nog aangepakt. Van der Plas kan het functionalistische gebouw niet echt waarderen: “Het liefst zou ik willen dat de oude aula geheel wordt afgebroken en dat we iets nieuws kunnen neerzetten, maar dat zal lastig zijn, want het is een gemeentelijk monument.” Evenals het toegangshek. ‘Ze zetten een tijdsbeeld neer van de jaren zestig,’ staat op de site van de gemeente. Waarschijnlijk zal er gekozen worden voor een uitbouw bij de bestaande aula.

Positief
Het doel van de algehele vernieuwing is (meer) kostendekkendheid. De beleidsnotities geven specifieke bedragen als verwachte inkomsten. Voor de dierenbegraafplaats wordt in de eerste tien jaar € 62.500,- aan inkomsten verwacht, door 50 kleine diergraven (€ 25.000,-) en 50 grote diergraven (€ 37.500,-) te verkopen.

De verschillende natuur- en natuururnengraven moeten gezamenlijk meer dan zes miljoen euro gaan opbrengen. Het goedkoopste natuurgraf, een bloemgraf, kost 8.000 euro voor twee personen, het duurste (boomgraf) kost 10.000 euro. De jaarlijkse onderhoudskosten worden geschat op € 20.000,-.

De drie (groen)beheerders denken positief over de toekomst. Beide nieuwe ‘begraafplaatsen’ zijn afgelopen juli opengegaan. Ridderhof: “En er zijn al drie dieren begraven. Op de natuurbegraafplaats zijn inmiddels vier overledenen begraven en vier graven zijn gereserveerd.” Reserveren betekent direct betalen. Van der Plas: “We zijn bezig met een speciale financieringsregeling voor het reserveren van natuurbegraven, waarbij mensen in delen kunnen betalen. Of we ooit kostendekkend zullen zijn, is niet te voorzien. Dat hangt er ook vanaf welke kosten en baten je aan de begraafplaats toeschrijft. Maar ik weet zeker dat de inkomsten de komende jaren aanzienlijk zullen toenemen.” Ponse: “Je ziet nu al dat mensen die voor de natuurbegraafplaats kiezen, speciaal daarvoor hier naartoe zijn gekomen en niet allemaal uit de buurt komen. Er is iemand uit Gorinchem en iemand uit Katwijk.”

Het gaat niet vanzelf, promotie is belangrijk. Er zijn folders gemaakt voor beide uitbreidingen, dierenartsen zijn aangeschreven, uitvaartondernemers hebben de folders en laten merken blij te zijn met de vernieuwingen. En er is voor het eerst een uitvaartbeurs georganiseerd. Van der Plas: “Deze werd goed bezocht en was leerzaam voor de bewoners maar ook leerzaam voor ons. Mensen reageerden enthousiast.”

Voorschoten heeft de terugloop in begraven omgezet in kansen. De lege velden waren er, de inrichting tot dieren- of natuurbegraafplaats is snel gegaan zonder dat dit bijzonder hoge kosten met zich meebracht. Is dit navolgbaar voor andere begraafplaatsen? De ligging van Voorschoten is gunstig. Er zijn nauwelijks natuurbegraafplaatsen in het westen van het land en er is slechts één dierenbegraafplaats in de omgeving. Van der Plas: “Daarom pakt het hier waarschijnlijk goed uit. We merken nu al dat ons verzorgingsgebied groter is geworden. Rosenburgh was een lokale begraafplaats en is nu een regionale begraafplaats.”

www.gedenkparkrosenburgh.nl

Het mooiste plekje op de natuurbegraafplaats (op de voorgrond) was als eerste weg. Op de bank Marinus Ponse (links) en Richard Ridderhof

De dierenbegraafplaats

De buitenaula, met zicht op de natuurbegraafplaats, die in dit jaargetijde kaal is, zonder bloemen. Enkele bomen moeten nog worden geplant