Zijn er richtlijnen/voorschriften bij het sluiten van een begraafplaats?

VRAAG

Ons parochiebestuur denkt dat er een besparing zou zijn als wij een kerkhof niet meer inzetten om te begraven en te reserveren. Terwijl ik denk dat er een onderhoudsplicht op rust en dat ik bijzettingen in een graf ook moet toestaan. Als wij dan geen uitgiften van graven doen hebben wij ook geen inkomsten maar wel onderhoud.

• Graag zou ik van u willen vernemen aan welke verplichtingen wij moeten voldoen als we een in gebruik zijnde kerkhof willen sluiten?
• Hoe zou ik moeten omgaan met reserveringen die er al eerder gedaan zijn. Nu ik weer een reserveringsaanvraag heb ingediend, krijg ik van het bestuur te horen dat deze aanvraag niet gehonoreerd kan worden.

Zijn er richtlijnen c.q. voorschriften waaraan voldaan moet worden bij het sluiten of afstoten van kerkhoven?

ANTWOORD

Het sluiten van een begraafplaats / kerkhof is een ingrijpende actie. In tijden dat er (veel) minder begraven wordt dan dat in het verleden gebeurde, lopen de inkomsten van de begraafplaats terug. Het sluiten van een begraafplaats wordt dan vaker overwogen, maar terecht merkt u op dat er in het (recente) verleden wel verplichtingen aangegaan zijn. Kan een begraafplaats dan wel gesloten worden? Ik zal mijn reactie beperken tot de zienswijze vanuit de Wet op de lijkbezorging (Wlb). Voor de kerkrechtelijke zaken verwijs ik u naar het bisdom waaronder uw parochie valt dan wel de Vereniging van Kerkrentmeester van de PKN.

Uw organisatie heeft totaal vier begraafplaatsen in beheer. Uit uw vraagstelling is het mij niet duidelijk geworden of het de bedoeling is dat één van de vier begraafplaats gesloten wordt of meerdere. Ten aanzien van het blijven ontvangen van inkomsten is dat van belang. Wanneer een begraafplaats officieel gesloten verklaard is, mag er niet meer begraven worden. Er mogen nog wel asbussen geplaatst worden. Op een gesloten begraafplaats zijn er echter nog wel graven waar grafrechten op rusten die gerespecteerd moeten worden. Deze grafrechten zijn voor decennia vooruit betaald en mogen steeds verlengd worden. Uw reglement stelt beperkingen aan de mogelijkheid tot verlengen van grafrechten, maar de juridische houdbaarheid van die beperkingen zijn hoogst twijfelachtig. De Wlb geeft in artikel 28 de rechthebbende namelijk steeds het recht om grafrecht te verlengen. En zoals u ongetwijfeld weet prevaleert hogere wetgeving. De hogere wetgeving stelt overigens als maximale termijn voor het verlengen van grafrecht een periode van 20 jaar en geen 30 jaar zoals uw reglement en tarievenoverzicht aangeeft.

Het is mij niet helemaal duidelijk wat de juridische status van een reservering behelst. In uw reglement kon ik wel iets vinden over reserveringen, maar niet hetgeen ik zocht. Is een reservering zoiets als het nemen van een optie op een bepaald graf of wordt direct het grafrecht gevestigd en start ook de uitgiftetermijn? In beide gevallen verbaasd het me dat het parochiebestuur een toekomstige begraving wil weigeren. Toekomstige inkomsten worden hierdoor afgewezen. Zonder de specifieke situatie te kennen, lijkt me dat dat de doodssteek voor het begraven en het voortbestaan van de begraafplaatsen.

Terecht schrijft u dat wanneer er niet begraven mag worden, u daar geen inkomsten meer vanuit kunt ontvangen terwijl de kosten doorlopen. U bent als parochie een onderhoudsverplichting aangegaan voor langere periode. In uw reglement heeft u in de artikelen 39, 40 en 41 bepalingen opgenomen ten aanzien van het onderhoud waartoe u zich verplicht heeft. Dat is een verplichting waar u niet onderuit komt. Dat wellicht in het verleden inkomst welke bestemd waren om de begraafplaats in stand te houden een andere bestemming gekregen hebben, is betreurenswaardig en geeft nu problemen. Die problemen lost u niet op door het sluiten van een begraafplaats. Wilt, uw bestuur, daar toch toe overgaan is het van belang om eerst  inzicht te krijgen over onder andere de punten:

• hoeveel graven zijn er waar nog actieve grafrechten op rusten;
• in welke graven waar rechten op rusten is nog ruimte voor bijzettingen;
• hoeveel bijzettingen kunt u nog verwachten;
• hoelang lopen de grafrechten nog;
• tot welk jaar dient u de begraafplaats in stand te houden wanneer er vanaf nu geen enkele verlenging meer zou plaatsvinden;
• wanneer heeft de laatste begraving op de begraafplaats plaatsgevonden;
• hoe denkt u om te gaan met het respecteren van huidige rechten. Een voorbeeld kan zijn dat een graf met inhoud en monument op kosten van de parochie verplaatst wordt naar een andere begraafplaats van de parochie (let op, hiervoor is een vergunning van de burgemeester vereist).

Zo zijn er meer vragen te bedenken dan ik hier genoemd heb. Van belang is dat de huidige status van de betreffende begraafplaats en de individuele graven duidelijk is, voordat het gesprek over het eventueel sluiten van een begraafplaats overwogen wordt. Daarnaast is het van groot belang om uw achterban tijdig mee te nemen in het proces over het voortbestaan van de begraafplaats. Weinig zaken liggen zo gevoelig als het wel of niet voortbestaan van een begraafplaats en realiseert u zich dat de begraafplaats op zich (gesloten of niet) toch nog lang in stand gehouden moet worden. Dat pleit ervoor om niet te sluiten, maar te zorgen dat de begraafplaats aantrekkelijk is om bezocht en gebruikt te worden.

Ik realiseer me dat ik meer vragen bij u neerleg dan dat ik uw vragen heb kunnen beantwoorden. Echter, een besluit om een begraafplaats te sluiten vraagt inhoudelijke kennis van de specifieke situatie. De Wlb geeft wel aan welke stappen genomen moeten worden, maar die kunnen alleen gezet worden wanneer op bovenstaande vragen antwoorden gegeven kunnen worden.

IW apr23
18 maart 2024