Draag uw (duurzame) steentje bij

© Anja Krabben
Granieten grafstenen verbieden op de begraafplaats, dat zal de LOB haar leden nooit adviseren, want de keuzevrijheid voor de consument bij het kiezen van een grafmonument staat voorop. Je kunt mensen wel voorlichten en ze bewust maken van de gevolgen van de aanschaf van een granieten steen. Biedt ze dan ook een aanvaardbaar én duurzaam alternatief. En dat is precies wat GreenLeave doet, met het nieuwe initiatief Circle Stone.

Uit onderzoek blijkt – en wij hebben daar in dit vakblad al vaker over geschreven – dat het meest vervuilende onderdeel van een uitvaart het vervoer is: de verplaatsing van veel mensen in veel verschillende auto’s. Begraven komt naar voren als een groene keuze, zeker als je begraafplaatsen niet als ‘ruimte innemend’ ziet, maar als groene enclaves in stad en dorp.

Er is echter één onderdeel aan begraven waar nog een wereld te winnen is als het om duurzaamheid gaat. En dat is de grafsteen, die in misschien wel 90% van de gevallen een nieuwe granieten steen is. GreenLeave wil daar iets aan doen.

GreenLeave is in 2013 opgericht door zes uitvaartondernemers die méér inhoud willen geven aan de duurzame uitvaart. Dat doen ze niet alleen door in hun eigen bedrijfsvoering en dienstverlening op serieuze en verantwoorde manier invulling te geven aan duurzaamheid, maar ook door anderen daartoe te stimuleren: dienstverleners, producenten én consumenten. Circle Stone is een initiatief van Stichting GreenLeave.

Roel Stapper, een van de oprichters van GreenLeave, legt uit waarom een nieuwe granieten grafsteen geen duurzame keuze is. “Graniet is gestolde magma, een heel oud gesteente, wel 100 tot 500 miljoen jaar oud. Door het te delven haal je de aarde overhoop, je creëert een enorm gat in de grond, je tast het landschap aan. Op de arbeidsomstandigheden bij het delven kun je heel wat aan te merken hebben. Er is veel energie nodig voor de winning van graniet en het transport van de platen kost veel brandstof. Ze worden vervoerd in containerscheppen, over 20.000 km. En waarvoor? De meeste grafstenen worden na betrekkelijk korte tijd vergruist en verdwijnen onder het wegdek.”

Doodzonde

Doodzonde dus. “Terwijl granieten grafstenen heel goed onpersoonlijk kunnen worden gemaakt en opnieuw gebruikt,” zegt Stapper. “Als je het niet weet, zie je het niet. Het gebeurt al, maar op kleine schaal. Wij hebben met GreenLeave besloten er nu echt werk van te maken dat het op grote schaal wordt toegepast.”

En zo ingewikkeld of tijdrovend is het ook weer niet. “Wij vragen van begraafplaatsen of ze aan het formulier ‘Aanvraag vergunning grafbedekking’ een zin willen toevoegen waarin staat dat als het grafrecht verlopen is en de rechthebbende de steen niet wil hebben, dit betekent dat de steen door de begraafplaats kan worden hergebruikt. De begraafplaats wordt dan eigenaar van de steen en kan de steen aanbieden aan steenhouwers om te hergebruiken. De steenhouwer kan beoordelen of de steen geschikt is voor hergebruik.”

“Een aantal steenhouwers denkt nog steeds dat het gebruik hen geld gaat kosten, maar dat is niet zo. De marge op zo’n steen is groter als op een nieuwe steen, omdat de steenhouwer niets hoeft te betalen voor de oude steen. Dat blijkt ook uit de praktijk.” Hij noemt steenhouwer Jeroen van Leeuwe uit Nijmegen, die al enige tijd bezig is met recycling van grafstenen. (Een interview met hem staat in het decembernummer van 2017 van De Begraafplaats.)

Op de site circlestone.nl kunnen consumenten, begraafplaatsen en steenhouwers elkaar vinden. Er staat een kaart van Nederland met daarop begraafplaatsen en steenhouwers die meedoen. Dat zijn er nu nog maar weinig, omdat de werving van deelnemers net begonnen is, maar de verwachting is dat het er snel meer zullen zijn. “Twee steenhouwers hier uit Breda zijn al bezig met recycling. Het was niet moeilijk hen mee te laten doen.” Want het is de bedoeling dat begraafplaatsen die willen deelnemen aan Circle Stone, zelf steenhouwers waar ze mee samenwerken aanschrijven om ook deel te nemen aan het initiatief en hen actief benaderen om stenen waar afstand van gedaan is, op te halen voor een nieuw leven. Uiteraard hoort communiceren op de eigen website over Circle Stone daar ook bij.

“Ook de deelnemende steenhouwers zijn verplicht om op hun site en in hun folders informatie te geven over Circle Stone en in hun showroom de gerecyclde monumenten aan te bieden. We gaan begraafplaatsen daarnaast ook vragen om een voorbeeld van een gerecyclde steen op de begraafplaats te zetten met informatie ernaast.”

Glimmende objecten

Waarom is de glanzende granieten grafsteen zo populair? Uit een onderzoek uit 2014, uitgevoerd door consumentenpsychologen (en gepubliceerd in de Journal of Consumer Psychology), blijkt dat onze voorkeur voor glimmende objecten en afwerkingen van ver komt en diep zit. De oorzaak is: water. Water is voor ons een belangrijke primaire levensbehoefte, waar we slechts een paar dagen zonder kunnen. Dat heeft er onder andere toe geleid dat we door de eeuwen heen steeds beter zijn geworden in het herkennen van plaatsen waar we stromend water kunnen vinden en dat we daardoor houden van de schittering die dit oplevert. De voorkeur is zo sterk geworden dat deze ook is gaan gelden voor glimmende objecten en afwerkingen.

Circle Stone wordt ondersteund door de LOB.