Welzijn

‘Investeren in Welzijn loont’, zo luidt een workshop voor begraafplaatsbeheerders. De Begraafplaats zit aan en luistert mee. Hoe kun je controleren of je medewerkers gelukkig zijn en hoe kun je ze gelukkiger maken?

Welzijn is een toestand waarin een mens zijn wensen bevredigd ziet, vertelt Wim van Oort aan de deelnemers in zijn beginpraatje over welzijn. Sommigen noemen het ook wel ‘gelukkig zijn’. Maar, waarschuwt hij: gelukkig word je niet door al je behoeften te bevredigen, maar wel door een zinvol doel trouw te blijven. “Wensen van mensen zijn vaak onbevredigbaar, de ene wens is net vervuld of de andere borrelt alweer op. In geluk zit ook een eindeloos verlangen. En geluk moet ook iets hebben met zijn tegenhanger ongeluk, er moet een zekere mate van duisternis omheen hangen, aldus Carl Jung.” Mensen associëren geluk vaak met financiële welvaart, aldus Van Oort, “maar onderzoek heeft uitgewezen dat, behalve als je een heel minimaal inkomen hebt, mensen met minder geld meer geluk ervaren dan mensen die heel rijk zijn. Zo vertelde een Staatsloterijwinnares op de radio dat haar sociale leven door het geld naar de knoppen was gegaan.”
“Een gemiddeld salaris is voldoende om uit de zorgen te blijven, want het gaat bij geluk meer om gezondheid, waardering en de kleine dingen van het leven. En zit geluk niet heel erg in hoe je naar jezelf of naar het leven kijkt? Is het glas halfleeg of halfvol? Zie je altijd beren op de weg of zie je het als een uitdaging om steeds alles als nieuw te ervaren en te genieten van het ‘nu’ in al zijn vormen? Dus lukt het ook te leren van de minpunten en deze niet alleen als fouten te zien? Uiteraard speelt dan mee in welke mate je stress ervaart en of je zelf je energie goed kan verdelen en opladen. Dit vraagt om zelfkennis en zelfreflectie, maar het is belangrijk om het emmertje met stressgevoelens en irritaties op tijd leeg te laten lopen en jezelf weer op te laden. En dus om periodes van stress af te wisselen met rust. Uitgaan van de positieve dingen in je werk, en daar op focussen, want dan kun je de minpunten veel beter aan. In elk werk of eigenlijk in alles, in het hele leven, zijn minpunten te vinden.”

Ervaringen delen
Mensen die gelukkig zijn in hun werk worden vaker uitgenodigd voor sollicitaties en vinden betere banen, zo leert Van Oort de deelnemers. “Gelukkige mensen verdienen meer en worden minder snel ontslagen. Hun collega’s vinden hen aardiger en ze worden door hun chef beter beoordeeld. Ze hebben minder conflicten en raken minder snel opgebrand. Ze zijn minder vaak ziek en leveren betere arbeidsprestaties.” Halleluja, iedereen zou gelukkig moeten zijn! Hoe komt het dan dat velen het niet zijn? Werk maakt een groot deel van je leven uit. De meeste mensen werken acht uur per dag, ongeveer zoveel als ze slapen. Als naar het werk op de begraafplaats wordt gekeken, roemt Van Oort de inzetbaarheid van het personeel. “De meeste medewerkers zijn bevlogen en zien hun werk als meer dan een boterham, ze hebben het gevoel dat hun werk er echt toe doet.” Maar stress ligt op de loer. De deelnemers aan de workshop – in verband met de privacy worden ze alleen bij de voornaam genoemd – noemen enkele irritatiepunten.
Arie: “Als er meer dan drie uitvaarten zijn op een dag, is het erg vervelend als de uitvaartleiders te laat komen, en dat doen ze nogal vaak. Bij ons krijgen ze dan geen boete. Ik kan echter niet garanderen dat mijn dienstverlening top blijft.” De andere deelnemers geven als oplossing om die boete toch in te voeren, of meer tijd aan te houden tussen de uitvaarten.
Jos: “Ik word overspoeld door de communicatiemiddelen die burgers en collega’s inzetten om contact te onderhouden. Ik ben 24 uur per dag bereikbaar, ook in het weekeinde en in de vakantie.” Jos heeft zelf al oplossingen gevonden. “Op mijn mobiele telefoon heb ik het antwoordapparaat inmiddels afgezet, anders was ik verplicht om iedereen terug te bellen. Nu ligt de actie bij de beller, want hij of zij wil mij bereiken. Ook heb ik ingesteld dat ik alleen nog om 8.00 uur ’s ochtends en om 15.00 uur ’s
middags mijn mails lees. Ik heb dan ook het alarm bij inkomende post afgezet, anders kijk ik natuurlijk toch.”
Marcel: “Ik werk alleen op de begraafplaats, krijg soms hulp van een vaste invaller. Ik word horendol van de onduidelijkheid in mijn werkzaamheden. Ik heb steeds een nieuwe chef en ze begrijpen maar niet wat ik doe op een dag.” De andere deelnemers proberen oplossingen te vinden. Ze geven Marcel de tip om de wethouder uit te nodigen en hem ter plekke te vertellen over het werk en de problemen. Ook wordt er geopperd, maar dat is een langdurige kwestie, om eens met de bedrijfsarts te gaan praten. Misschien kan die zorgen voor een coach, een vertrouwenspersoon die ook kijkt naar de eigen inbreng; want hoe houdt Marcel zijn werk leuk? Het is misschien een trucje, zegt Van Oort, maar als je meer aandacht besteedt aan de positieve dingen, worden de negatieve zaken vaak vanzelf minder belangrijk. En kun je ook anders omgaan met de negatieve zaken, omdat je daar niet meer op gefocust bent.
Albert: “Er waren plannen om de begraafplaats te verkopen aan een commercieel bedrijf, dat veroorzaakte veel rumoer en stress bij mijn collega’s. Mijn remedie was om niet te gaan zitten
somberen en vooraf er al vanuit te gaan dat er slecht weer op komst was. De motivatie was aardig zoek, maar ik zei ‘we zijn een hecht team en de begraafplaats is nog steeds van “ons”, we maken er hoe dan ook wat van.’ Gelukkig ging de verkoop niet door, omdat er ophef bij het publiek ontstond. Men dacht dat de service sterk zou verminderen, er waren verkiezingen in aantocht, dus toen ging het hele plan niet door.”

De gelukkige werker
Het is een goed idee om als beheerder te investeren in welzijnsonderzoek voor je personeel, zegt Van Oort. Gebleken is dat 40% van alle medewerkers (niet alleen op begraafplaatsen) stress ervaart. (Bron: Centre for Organisational Behaviour, onderzoek door prof. dr. Wilmar Schaufeli, hoogleraar Arbeids- en Organisatiepsychologie aan de Universiteit Utrecht.) Dit leidt bij 10% van de beroepsbevolking tot burn-out verschijnselen, weet Van Oort, zoals chronische vermoeidheid, lusteloos-heid, slaap- en concentratieproblemen, vlucht- en vermijdingsgedrag, hoofdpijn, hartkloppingen, maag- en darmstoornissen, gespannenheid, rusteloosheid, humeurigheid, cynisme en somberte. Een medewerker die zich gelukkig(er) voelt werkt 20% efficiënter en is klantvriendelijker. Gelukkige medewerkers zijn meer in voor veranderingen en bij een goede benadering kunnen bevlogen medewerkers zelfs kostenbesparende ideeën geven, want ze zijn alerter en kijken beter rond. Daarnaast kost een vertrekkende medewerker de organisatie al snel 12.000 euro. Een manier om te checken of je medewerkers goed in hun vel zitten, is om tijdens POP-gesprekken (POP staat voor ‘persoonlijk ontwikkelingsplan’) en/of functioneringsgesprekken hen te vragen hoe ze het werk ervaren. Van de buitenkant is dit niet altijd waar te nemen. Vraag naar hun gevoel bij de werkzaamheden. Wat vinden ze van de werkhoeveelheid, de afwisseling in het werk, de relatie met collega’s, de toekomstmogelijkheden? Kunnen ze het werk makkelijk loslaten? Dat laatste is niet onbelangrijk bij het werken op begraafplaatsen, vanwege de omgang met klanten die rouwen en daardoor soms niet zo fijntjes reageren. Van Oort bespreekt een zogenaamd Werkbelevingsmodel van bureau C4OB (wetenschappelijk onderzoeksbureau, gespecialiseerd in medewerkersonderzoeken en medewerkertevredenheid), dat kan helpen het welzijn van medewerkers te verhogen. Dit model gaat uit van de correlatie tussen drie soorten van elementen die spelen bij het scheppen van een goed klimaat voor arbeid. Je hebt allereerst de werkstressoren, zoals de fysieke werkdruk, emotionele werkbelasting, geestelijke belasting, organisatieveranderingen, rolconflicten en de balans tussen werk en privé. Dan zijn er de bronnen die zorgen voor energie, zoals sociale steun, zelfstandigheid en ontplooiingsmogelijkheden in het werk, waardering, een team dat meedenkt. De persoonlijke hulpbronnen kunnen zorg dragen voor stressbestendigheid. Denk aan iets heel eenvoudigs als goed adem halen. Herstelmogelijkheden na stress, vooral bij langere stresspieken en een aanslag op het concentratievermogen, zoals meer tijd nemen om tot rust te komen. Eigenwaarde bepaalt hoe je jezelf neerzet in de organisatie en hoeveel plek je voor jezelf durft te vragen. Van Oort: “Bij assertiviteit is het zo dat je niet meer respect aan anderen kunt geven dan die je voor jezelf hebt.” Maar als je de lat daarentegen erg hoog legt en erg perfectionistisch bent, dan kost dat je extra energie. “Een 7 kan voldoende zijn, je hoeft niet altijd voor de 10 te gaan. Oftewel, prioriteiten stellen en innerlijke rust agenderen. Het uiteindelijke doel is vitaliteit, toewijding en loyaliteit behouden, met als meest prettig moment the flow. Dat is het moment dat alles samenkomt en alles vanzelf lijkt te gaan.”

Quick scan
Soms zijn de complexen te ingewikkeld binnen een organisatie en dan bestaat er de mogelijkheid om een extern bedrijf in te huren dat een quick scan doet naar de problemen omtrent welzijn. Deze scan bestaat uit een aantal diepte-interviews door een anonieme, onafhankelijke onderzoeker, die ingaat op het specifieke probleem en persoonlijke tips aan de medewerkers en een advies aan de organisatie geeft. Ook deze tips staan in het kader van de ‘positieve arbeidspsychologie’, aldus Van Oort. “Met aandacht voor de positieve zaken om de negatieve elementen beter aan te kunnen.”