Toiletvoorziening op de begraafplaats: een hele opluchting

Een beheerder stelde in maart 2008 via de adviesrubriek op Uitvaart.nl aan Mr. W.G.H.M. (Willem) van der Putten de volgende vraag. ‘Kan de gemeente verplicht gesteld worden om op de gemeentelijke begraafplaatsen te voorzien in een 24-uurs toiletvoorziening voor de bezoekers?’

Beheerders krijgen regelmatig zo’n vraag van bezoekers of van wethouders. Hoe hiermee om te gaan? Via het internet is al snel duidelijk dat in de periode 2008-2009 zo’n vijf gemeenten bezig zijn met dit item. Na een begrafenis lijkt het wel alsof iedere belangstellende naar een toilet moet. Stilstaan en een gure wind werkt door op je blaas. Maar helaas, geen wc hier en men spoedt zich naar het dichtstbijzijnde café of benzinestation voor de sanitaire stop.

Gelukkig kon Willem van der Putten ook weer deze beheerder geruststellen met zijn niet mis te verstane juridische reactie: Nee, er is geen enkele verplichting voor een gemeente om op de gemeentelijke begraafplaatsen te voorzien van een toiletvoorziening. En al helemaal geen 24 uur per dag.

De beheerder is weer blij met deze mededeling. Maar daarmee is de kous niet af natuurlijk. De vraag van bezoekers is en blijft bestaan. Een toiletvoorziening maken op een locatie waar niets is, is niet eenvoudig. En als het al haalbare kaart is, hoe regelen we dan het onderhoud?

Oud-LOB-consulent Wim Zaalberg reageert op een artikeltje op dood.nl uit december 2007 over de Engelse ‘Loo of the Year Award’, die al 20 jaar wordt uitgereikt: Ik vraag me af, waarom moeten er op begraafplaatsen openbare toiletvoorzieningen zijn? Als men in een willekeurige stad of dorp in ons land slechts bij hoge uitzondering een openbaar toilet kan vinden en veelal voor deze voorziening is aangewezen op een café, restaurant, V&D of De Bijenkorf, dan zie ik niet zo een-twee-drie op een kleine 4.000 begraafplaatsen in ons land toiletten verschijnen. Tenzij bedrijven als Dixie e.d., die mobiele toiletten verhuren, er brood in zien.

Trouwens, wel weer very english: ‘Loo of the Year Award’. Zelfs voor de beste wc is een prijs in het leven geroepen: het doel is om de kwaliteit van toiletten in openbare gelegenheden te verhogen. In 57 verschillende categorieën kunnen organisaties en instellingen zich inschrijven. Volgens de organisatoren ‘gaat er niets boven een prijswinnende wc om lokale en nationale media-aandacht te krijgen’. En inderdaad: via dit artikel is hierbij zelfs internationaal doorgedrongen dat in 2008 het Carleton Crematorium in Blackpool een eervolle onderscheiding kreeg: als beste begraafplaats-wc.

Spuitgelegenheid
Wim Zaalberg heeft gelijk met zijn bewering dat het in Nederland slecht is gesteld met de openbare toiletvoorzieningen. Een zaterdagmiddag shoppen kan niet zonder sanitaire stop; en al helemaal niet met een zwakke blaas. Met een benauwd kijkend kind aan de hand van vier lukte het nog wel om in een winkel een achteraf privé wc te bezoeken. Allebei kwamen we opgelucht weer naar buiten. Met een dochter van twintig wordt dit al een stuk moeilijker en krijg je argwanende blikken terug: “Wij hebben hier geen wc meneer!” De ouderwetse krul zie je vrijwel niet meer. Begrijpelijk, want deze voorziening voor mannen is behoorlijk discriminerend voor vrouwen. Bovendien rook je deze krullen al voordat je ze zag. Mijn moeder waarschuwde: “Pas op, daar staan kinderlokkers!” Geen oplossing voor begraafplaatsen.

Op een begraafplaats of kerkhof voorzien van een aula of kerk is een oplossing natuurlijk gemakkelijker te realiseren. Al blijven ook dan voldoende aandachtspunten bestaan. De kerk of aula is niet altijd open. De indeling moet al zó zijn dat de sanitaire voorziening bereikbaar blijft terwijl er geen dienst is. Maar ook dan zijn er haken en ogen. Wim Zaalberg over een openbaar toilet dat van buitenaf toegankelijk was: Aan het gebruik van dit openbaar toilet kwam een abrupt einde. In de wijde omtrek van de begraafplaats stond dit toilet bekend als een ideale spuitgelegenheid voor drugsverslaafden. Dat is wel het laatste wat je als beheerder wil. Een belangrijk punt is ook het onderhoud. Een openbaar toilet moet toch zeker dagelijks grondig gereinigd worden. Na een rouwdienst is deze beurt toch ook zeker noodzakelijk. Wie gaat dit doen? En in de weekeinden? Dan komen er relatief meer bezoekers. Wie komt dan even voor terug voor een reinigingsbeurt? Een toilet dat niet schoon is lokt het blijkbaar bij sommige bezoekers ook nog eens uit om de ruimte extra smerig te maken, is de ervaring. Een volgende, mondige en nette bezoeker zal een klacht indienen over de goedbedoelde sanitaire voorziening. Dat is al helemaal geen reclame. Kortom, bezint eer gij begint.

Tijdklok
Hoe zijn de ervaringen van beheerders in Nederland? Een kleine telefonische enquête leverde de volgende reacties op.

Etten-Leur.
Op de begraafplaats aan de Zundertseweg wordt volgens de website van de gemeente op korte termijn een toiletvoorziening aangebracht. Mieke Alblas van de afdeling Stadsbeheer: “Er staat een uitbreiding van de begraafplaats gepland voor 2012 / 2013. De Raad heeft besloten niet tot de uitbreiding te wachten met het plaatsen van een toiletvoorziening. Dit is een wens van zowel bezoekers als van begrafenisondernemers.” Hoe is de financiering geregeld? Mieke Alblas: “Er is op dit moment geen budget en daarom wordt er gekeken of er elders in de begroting van de gemeente ruimte is.”

Rijssen.
Op begraafplaats Het Lentfert is in 2007 een toiletvoorziening gekomen. De heer Nijzink, beheerder van de begraafplaats, vertelt: “We wilden al heel lang een voorziening en er was bij de gemeente al vaak om gevraagd, maar nooit kon het. Toen in 2007 de echtgenote van een gemeenteraadslid overleed, en er bezoek ook van ver naar de begraafplaats kwam, raakte het proces in een stroomversnelling. Toen was de realisatie al snel een feit. Blijkbaar was dit zetje nodig om dit in gang te zetten. Het toilet, geopend van zonsopgang tot zonsondergang, is ook toegankelijk voor invaliden en is geplaatst in een deel van de aula. Het onderhoud wordt gedaan door het Sociaal Werkvoorzieningschap Overijssel (Soweco) en is geheel door de gemeente gefinancierd.”

Goedereede.
De Gemeente Goedereede omvat drie dorpskernen: Stellendam, Ouddorp en Goedereede. Ongeveer twee jaar geleden kwam er op de begraafplaats in Stellendam een toiletvoorziening. De heer Van Waarde, opzichter bij de gemeente, meldt: “De Raad had in een nota vastgesteld dat op elke begraafplaats in de gemeente een toiletvoorziening moest komen. En dat is ook gebeurd. We hebben ze voorzien van een tijdklok met een elektronisch slot, want helaas wil de jeugd er ’s avonds wel eens rondhangen. Het is gefinancierd door de gemeente.”

Hoger kwaliteitsniveau
Een toilet op een begraafplaats is geen overbodige luxe. Het is in Nederland slecht gesteld met de openbare toiletten. Om de service verder te verhogen is het de overweging waard hierin te investeren. Het verhoogt het kwaliteitsniveau van de begraafplaats. Belangrijk is dat de voorziening uit duurzame materialen bestaat. Bovendien moet het sanitair gemakkelijk en goed te reinigen zijn. Ook moet vooraf een goede opzet gemaakt zijn over het beheer en onderhoud. Wie opent de voorziening en wie sluit deze af? Wie zorgt voor het dagelijks onderhoud, ook in de weekenden? Wie draagt de kosten voor realisatie, beheer en onderhoud? Een uitdaging om deze valkuilen allemaal te ontwijken. Toch zal iedere bezoeker dankbaar zijn als dit goed is geregeld.
Een extra uitdaging? Er is zelfs een dierenbegraafplaats met toiletvoorziening! En wellicht wordt uw toilet nog eens genomineerd voor de titel: wc van het jaar. Toch leuk.